ЯШЬЛЕКНЕ САГЫНУ

Әйләнә дә килә кыш – көттерми,
Бөтен дөнья чума аклыкка...
“Ак чәчәкләр кебек карлар ява”, –
Дип язасы килгән чак була...

Инсур МӨСӘННИФ
БОЛЫН

Болын тулы матур чәчәк
Һәм хуш исле үләндер...
Күктән якты Кояш Җирне
Наз-нурына күмгәндер...

Изрәп Кояш нурларына,
Җир-анага тотынып,
Болын, гөрләп, яшәп ята,
Бар дөньясын онытып:

Инсур МӨСӘННИФ
КАПКА АЛДЫНДА

Беркемгә дә, хәтта инде үзенә дә
Кирәкмәгән хәлсез, япа-ялгыз әби,
Утырадыр эскәмиядә башын иеп,
Әйтерсең лә, кемгәдер ул әрнеп, рәнҗи.

Инсур МӨСӘННИФ
ХЫЯЛЛАР

...Телим, яңәшәңдә, язгы таңда,
Кочагыңда синең эрергә.
Син телисең икән, язгы ташкын,
Бозлы, салкын суга керергә.

Айлы тын кичләрдә, серле төндә,
Килә бердәнберең буласым.
Син сулаган һава – җанга дару,
Шул hаваны килә сулыйсым.

Инсур МӨСӘННИФ
ШӘҺИТЛӘР*

Инде тыныч, дисәк...
Тагын мәхшәр купты...
Күпме гомерләрне
Кара туфрак йотты...

Гадел булса сугыш –
Туган ил, җир өчен,
Кешеләр Җиңүгә
Сала барлык көчен,

Гомерләр жәл түгел,
Шәһитләр – барсы да...
Мәңгелек дан яулап,
Һәйкәлдә калсыннар!

Инсур МӨСӘННИФ
ДОГА

Алла сакласын –
Бәла какмасын
Йортым капкасын!
Алла сакласын –
Һәрчак якласын!

Алла сакласын –
«Елан» чакмасын!
Дошман чакса да,
Белсен чамасын,
Югалтсын угын,
Утын-чакмасын.

Аллам сакласын...
Тик ул яклаучым...
5-10.02.2023

Инсур МӨСӘННИФ
ТУЫП КИЛӘМ

Тере булсалар да, минем өчен
Инде... «вафат» кешеләр бар.
Ягъни: «Ни, дисәң дә, ул ук түгел...» –
Кебекләр һәм ишеләр бар.

Әмма... Мин дә, бәлки, кемдер өчен
Шулай күптән «үлгәнмендер»:
Онытыпмы, әллә башкачамы...
Күптән мине «күмгәннәрдер»...

Инсур МӨСӘННИФ
Яңавыл гүзәлләре

Язлар җитсә, шау чәчәктә
Яңавыл үзәннәре.
Чәчәк кебек, зифа, сылу
Яңавыл гүзәлләре!

Таңда көләч Кояш калка,
Иркәләп үләннәрне.
Кояш кебек, көләч йөзле
Яңавыл гүзәлләре!

Инсур МӨСӘННИФ
ИХ, УФАДА БУЛСАМ,
яки ПРОВИНЦИЯ ӘДИПЛӘРЕ

Шагыйрьләрнең кәттәләре
Бары Уфада гына.
Безгә нәрсә... безгә кала
Бары “Уф, Алла!” гына.

Ә Уфадан читтәгеләр
(Ну, шул... пе-ри-фе-ри-я*)
Читтән генә күзәтәләр,
“Уф, Алла!” – дия-дия.

Инсур МӨСӘННИФ
ХЫЯЛЫЙ ШАГЫЙРЬ

Кышын шигырь язмадым мин –
Каләмдә туңды кара.
Чөнки туңды күңелем дә –
Бу дөнья кая бара?!

Инде яз да ишек какты...
Күгәрчен гөрләп йөри...
Тик шунысы – күңелдәге
Карны кем килеп көри?

Инсур МӨСӘННИФ
ШИГЫРЬ КОЛЫ

Менә Кояш батты инде,
Ай да калыкты инде.
Миңа да вакыт ятарга,
Тәмле төш күреп йокларга...

Тик мин керфек тә какмадым,
Ничә тордым, ничә яттым...
“Бабай, үлгәч йокларсың...”, – дип,
Күңелемне, әй, юаттым...

Инсур МӨСӘННИФ
ҖИМЕРЕК БАСКЫЧ

Күпме алар бүген авылларда
Хуҗаларсыз калган иске йорт...
Элек гөрләп торган бакчалардан,
Кошлар китмәсә дә, киткән кот.

Йорт нигезе кара җиргә сеңгән,
Баскычлары черек, җимерек.
Күпме тырышсаң да, төзәлмәслек,
Бу яралар инде гомерлек.

Инсур Мөсәнниф
ЮБИЛЕЙЛАР – БАРЫ САН ГЫНА

Гомер шулай уза икән, диләр,
Ел артыннан еллар үтәләр.
Чибәрлекне еллар, һич кызганмый,
Әллә кая алып китәләр...

Олы юбилеем җитте, диләр,
Бу юбилей – бары сан гына.
Минеке дә җитте, бер сан артты...
Картаймасын әле җан гына!

Инсур МӨСӘННИФ
ЗАМАНЫНА КАРАП...

Совет чоры...
Кешеләр
Яшәделәр,
Эшләделәр
Кемнедер
Ал байрак итү өчен.

Бүген исә...
Кешеләр
Көн күрмиләр...
Эш эзлиләр
Кемнедер
Баерак итү өчен.
27.07.2024.

Инсур МӨСӘННИФ
КАТМАСЫН* ДА, КАЙТМАСЫН ДА...
яки Алимент акчасына яшәүче хатын догасы

Инсур МӨСӘННИФ
ОЧРАШУЛАР

Очрашулар була төрле-төрле...
Рәхмәт әйтик – Ходай бүләге.
Һәм шунлыктан килми һич тә
Яхшы һәм начарга бүләсе...

Очрашулар нәрсә бирә, дисәң,
Кемнәр әйтер моны тәгаен...
Кеше аралашмый тора алмый,
Сере бары шунда, мөгаен...

Инсур МӨСӘННИФ
КАРТЛЫК

Картлык – дуслар, шатлык түгел инде...
Яшьлек күптән шаулап үтте инде...
Кайчагында хәтта калтырата,
Кайчагында инде – аптырата...

Хәер, аптыраган үрдәк кенә
Елга-күлгә чума арты белән.
Картаюны белми, бирешмичә,
Гөрләп яшик шулай шатлык белән!
30-31.05.2024

Инсур МӨСӘННИФ
БЕЗ БҮГЕН ДӘ – ПИОНЕР!

Совет чорында гөр килдек –
Без дә пионер* булдык.
Бабай, әти түккән кандай,
Кызыл галстук будык**.

Басып байрак алларына,
Горурланып, ант иттек.
Аннан башны горур тотып,
Тормыштан атлап киттек.

Инсур МӨСӘННИФ
ГОМЕР – ПОЕЗД...

Гомер – поезд.
Сорап тормый,
Утыртып җибәрәләр.
Ә соңыннан, бик карышсаң,
Яңаклап “җилгәрә”ләр.

Поезд булгач, составы бар,
Вагоннар тез(е)леп киткән.
Тәрәзәдән я кар өрә,
Я челлә килеп җиткән...

Инсур МӨСӘННИФ
ГОМЕРЛЕК СУГЫШ

Тагын кайтты тимер табут безгә,
Чираттагы... инде ничәнче...
Тагын тели барча якыннары:
“Аллакаем, түзем бирсәңче...”

“Аның өчен сугыш тәмамланды,
Ул – бәхетле”, – диләр... Дөрестер.
Әмма, ныклап уйлап караганда,
Дөрес түгел кебек ничектер...

Инсур МӨСӘННИФ
АЛДАП, КАЧТЫҢ...

Озатырга чыккан идем –
Аерыла алмадым.
Бераз гына озатам, дип,
Күз дә йоммый алдадым!

Ничек итеп аерылыйм –
Син шундый гүзәл идең!
Нинди михнәт китерсәң дә,
“Ыһ” дими, түзә идем!

Инсур МӨСӘННИФ
ЕЛЛАР

Бик картайган инде бабай,
Биле дә нык бөкрәйгән,
Җыерчыклар бозган йөзен,
Аяклар да кәкрәйгән:

Әйтерсең лә, алты потлы*
Зур гер салган җилкәгә...
Менә-менә авар төсле
Хәтта талгын җилдә дә...

Инсур МУСАННИФ
ЯШЬЛЕГЕМ БОЛЫНЫ

Уйларымда кайттым әле
Яшьлегем болынына...
Болын тулы гөл-чәчәктер –
Табарсың ярыңны да...

Эзләп шулай яшьлек эзен,
Болынны мин буйладым...
Тап-такыр болын күреп,
Шашынды хис-уйларым.

Инсур Мөсәнниф
ВАТАН КАЙДАН БАШЛАНА?
(Автобиографиямнән берничә юл)

С чего начинается Родина?
Михаил Матусовский.

Инсур МӨСӘННИФ
КӨН ДӘ БӘЙРӘМ ӨЕМДӘ

Оныкларым чыршы куйды
Яңа елның алдыннан.
Ясалма гына булса да,
Бәйрәм төсе табында.

Алар китте, чыршы калды
Тәрәзәмнең төбендә.
Инде ничә көн узса да,
Бәйрәм кебек өемдә.

Инсур Мөсәнниф
ӘНКӘМ ГӨЛЕ

Әнкәй, син юк инде күптән... күптән...
Үтеп китте ике дистә ел...
Әмма хәтер сине исән саклый,
Һәр киңәшең, сүзең истә гел...

Гөл үстерә идең, төрлесеннән,
Сулар сибә идең иртәнчәк.
Ниләр уйлап сиптең? Мин белмәдем –
Ниләр алып килер киләчәк...

Инсур МӨСӘННИФ
ДӨНЬЯ – КУЛАСА

Бу дөньялар нәкъ куласа:
Бер әйләнә, бер баса.
Бер болгана, бер тулгана,
Тагын китереп баса.

Инсур МӨСӘННИФ
УТЫР ӘЛЕ, БЕР СӨЙЛӘШЕП АЛЫЙК...

Утыр әле, бер сөйләшеп алыйк,
Тормыш хәле, дөнья турында.
Әнә, күктә ерак яшен яшьни...
Барысы да Аллаһ кулында.

Көн артыннан көннәр уза тора...
Кышлар уза, җитә җылы яз.
Алмагачлар шау чәчәктә тагын.
Ә йөрәкме... анда тулы наз.

Инсур МӨСӘННИФ
МИНЕМ ПАРЫМ-СЫҢАРЫМ
Уены-чыны бергә

“Йөрмә болай ялгыз, – диләр, –
Булмый булмас тиң парың.
Җир йөзендә һәркемнең дә
Була бит ул сыңары.

Ялгыз кеше – бәхетсез ул,
Яртылаш тик – булса да.
Хәтта муллык сөендерми,
Өелепләр торса да”

Инсур МӨСӘННИФ

ШИГЫРЬЛӘРЕМ – ӨМЕТЕМ

Гади сүздән тезгән, җаным өзгән
Шигырьләрем – бар булмышым;
Уттан суга, судан утка салган
Шигъри юллар – бар торышым.

Гади генә сүзләр шигъри юлга
Әверелсен өчен ни кирәк?
Бу дөньяны матурларга теләп,
Янган, көйгән шагыйрь – мин кирәк.

Көлегез, файдасы бар, белегез!

Инсур МӨСӘННИФ
БУТАЛДЫ БУ ДӨНЬЯ...
Уены-чыны бергә

Элек: “Дөнья асты өскә килде”, –
Диләр иде картлар, уфтанып.
Ә хәзер без: “...өсте аска килде”, –
Дибез, сүгеп яки сызланып...

Инсур МӨСӘННИФ
СӨЮ УТЫ

Синсез яшәү – миңа тәмуг,
Газап утлары өтә,
Яшим бары бер күрүне
Зарыгып көтә-көтә.

Көтә белү – үзе бәхет,
Сөйгәннәр көтә белә.
Минем өчен кояш балкый
Айлы кич җитсә генә!

Инсур МӨСӘННИФ
«ЗАМАНДАШ» ГИМНЫ

«Замандаш»лар – алга, алга!
Замана алга дәшә.
«Замандаш»лар күңелләргә
Изгелек нуры чәчә.

Уйларында зур хәстәрлек,
Тынгы белми беркайчан –
Зур эшләр көтә алардан
Кече һәм олы Ватан.

Инсур Мөсәнниф
ВӘСВӘСӘ...*
Я могу устоять против всего, кроме искушения.
Оскар Уайльд, ирландский писатель.

Бу дөньяда вәсвәсә күп.
Адым саен – вәсвәсә!
Коткы, диләр, нәфес, диләр...
Мәгънәсе бер ләбаса!

Инсур Мөсәнниф
ОНЫТ...

Карыйм көзгегә:
Бу минем йөзме?!
Ямьсез күрсәтә,
Ваттым сөмсезне!

Ватуын ваттым...
Булды – мең көзге!
Хәзер күрсәтә
Ямьсез мең йөзне!

Сабагы шулдыр:
Булса бер үпкәң,
Меңләтә артыр –
Оныт, күпертмә!
10.02.2023

Инсур МӨСӘННИФ
ЧАРАСЫЗЛЫК

Көн дә, иртән, киләм тәрәзәгә,
Еракларга карыйм омтылып.
Агачларга, җиргә, күккә карыйм,
Яз күрергә анда ымсынып.

Юк әле, юк, җирдә ак кар һаман
Хуҗа булып ята, иркенләп.
Ята җәйрәп, мине мәхрүм итеп
Шау чәчәкле язның күркеннән.

Инсур МӨСӘННИФ
ЮРАГАНЫ ЮШ КИЛДЕ

Яшь егеткә чегән кызы
Шулай диеп юрады:
«Судан булыр синең үлем,
Утыз тулыр нибары...»

...Егетебез юраудан соң
Судан каты шөрләде,
Буага да, елгага да,
Куркып, якын килмәде.

Инсур МӨСӘННИФ
ДӨНЬЯ ХӘЛЛӘРЕ,
яки Брежнев Бабайны сагыну

Дөньяларга бер бактым да,
Үткәннәргә күз аттым.
Бу дөньялар кая бара?
Тора-торып шаккаттым.

Дөньяларны рәткә салган
Шул бабайны сагындым.
...Кемдер көлде. Үлеп киткәч,
Өннәре тиз тыгылды.

Инсур Мөсәнниф
САЛКЫН

Гыйнвар, гыйнвар….
Тышта салкын
Нибары ун...
Тик күшегәм.
Йөрәгемне илле, алтмыш... җитмеш
Градуслы салкын өшетә.

Инсур Мөсәнниф
ТУМЫЙ КАЛГАН ШИГЫРЬ

Әллә нәрсә булды – хәтер начар...
Бер уй чагылды да – оныттым!
Ә бит матур яңа – сабый шигырь
Туа алыр иде, и, чуртым!

Әйе, һәрбер яңа шигырь миңа
Яңа туган сабый шикелле.
Үсеп, буын ныгытырмы икән,
Менә мон(ы)сы инде икеле...

Инсур МӨСӘННИФ
ИКЕ ЙӨЗЛЕ

Дөньяларның асты өскә килде,
Үзгәрмәде бары ике йөзле...
Көндез: “Эчмәгез!”, – дип, нотык укый...
Кичен, кайткач, үзе салмый калмый,
Ким дигәндә, “дүртәр-бишәр йөз”не:
Нотык укый торгач, беткән көче...
10.01.2023

Инсур МӨСӘННИФ
ХӘЗЕР ҺӘМ ЭЛЕК...

Булды шундый заманалар: аракыга
Чират була иде “су буе”,
“Алкаш” кына түгел, аегы да
Басып торды анда төн буе.

Хәмер саткан тап-тар тәрәзәгә,
Йөзләп-меңләп, куллар сузылды.
Булды, булды, чират торучылар
Чиратларда хәтта суелды.

Инсур МӨСӘННИФ
АП-АК КАРЛАР ЯУГАН...

Бүген тагын җиргә тылсым яуган –
Басам бик сак ак кар өстенә.
Сокланырга кала бары миңа
Табигатьнең мәгърур көченә.

Кышлар Җиргә сафлык булып килә,
Каплап китә җирнең чүп-чарын.
Оныттырып тора сыман бераз
Бу Җиһанны баскан аһ-зарны.

Инсур МӨСӘННИФ
ТАГЫН БЕР ЕЛ УЗДЫ...

Таң ата да, кичләр була...
Янә дә бер ел үтте.
Көн-таң атса, өметләнеп,
Алда нәрсәдер көттем...

Күрдем анда нәрсәләрдер,
Күрәсе тагын күпме...
Дошман артты... Дуслар артты...
Булырлар тагын күпме...

Инсур МӨСӘННИФ
ТӘҮГЕ СӨЮ
Шаяру катыш

Олыгайган саен уйлар арта...
Чолгап ала хатирәләр.
Арттан калмый алар, ниләр кылма,
Көндез, төнен, кич, иртәләр...

Әмма кызык бер хәл: тәүге сөю,
Искә төшеп, баш катыра...
Нәкъ шул инде гади бер сәбәбе
Йөрүемнең еш аптырап...

Инсур МӨСӘННИФ

СӘЯХӘТКӘ ЧЫГАМ
Шаярыш катыш

Мода чыкты – чит илләргә
Сәяхәткә китәләр...
Чит-ятларны баетырга
Акча сарыф итәләр.

(Күп әкият искә төшә...
“Сәяхәтче бака”* да...
Алисаның маҗарасы**...
Радищев – баш калада***).

Инсур МӨСӘННИФ
ДӨНЬЯ ҺӘМ КЕШЕ

Бу дөньяда күп инде ул
Кызыклар, кызганычлар...
Кеше җанын өтеп тора
Әрнүләр, сызланулар...

Бу дөньяда күп инде ул
Көлкеләр, явызлыклар...
Юл чатында көтеп тора
Ялгызлык, ялгышлыклар...

Инсур Мөсәнниф
КАРЫЙМ КӨН ДӘ ЯКТЫ КОЯШКА...

Җан барлыгын галим-голәмәләр
Күптән инде әйтеп калдырган...
Әмма кеше җаны кая китә,
Вафат булгач, кабер казылгач?

Укыган бар: кеше җаны бары
Кояшның ул тик бер очкыны.
Җаннан җанга күчеп, кире кайта,
Җирдә яшәсен, дип, токымы.

Инсур Мөсәнниф
ТӘҮГЕ КАР ҺӘМ... ТӘМӘКЕЧЕ (18+)*

Иртән торып, карыйм ачык тәрәзәдән...
Барлык дөнья акка төренгән!
Ник бер кара булсын! Я Илаһым, Аллам!
Күктән Җиргә энҗе түгелгән!

Инсур Мөсәнниф
БӘХЕТ МИКӘН, ӘЛЛӘ БӘХЕТСЕЗЛЕК...

Туган җирен адәм сайлап алмый:
Туа кеше шәһәр, авылда.
Туу бер хәл, аннан яшәү кирәк,
Бирешмичә барлык давылга.

Тарихта бар төрле вакыйгалар,
Бүген дә ул шул ук – катлаулы...
Газап катыш бәхет, дияр идем
Тормыш юлларыннан атлауны.

Инсур Мөсәнниф
КИТМИМЕН МИН

Ни эшләп ятасың монда,
Син Казанга кит, диләр.
Чыгар китап, якташларың*
Артларыннан җит, диләр.

Кая китим?! Көтми мине
Казанда бер кемем дә.
Кем су салыр авызыма
Җаным чыккан көнемдә?

Инсур МӨСӘННИФ
БӘЛА БАШЫ ХАКЫНДА ХАКЫЙКАТЬ
Уены-чыны бергә

Ир затының бар бәласе нидә –
Кайчак йөри кызыл йөз белән,
Атлый алмый яки төз генә?
Бар бәласе – артык мавыгуда
Исерткеч һәм... хатын-кыз белән.

Инсур МӨСӘННИФ
БЕРЧАК КИТӘ КЕШЕ...

Берчак китә кеше шушы Җирдән,
Йомыладыр нурлы күзләре.
Аның белән китә мәңгелеккә
Әйтелмәгән җылы сүзләре.

Берчак китә кеше гүзәл Җирдән,
Югаладыр якты эзләре.
Аның белән китә мәңгелеккә
Кылынмаган изге эшләре.

Инсур Мөсәнниф
ӘЛЕ КИЧЕН ГЕНӘ...

Әле кичен генә каен яшел иде,
Ә иртәнгә инде саргайган...
Кызганмый һәм аямыйча, каты салкын
Матурлыгын аның ник алган?

Җирне әле озак матурлармын, дигән
Өметләргә тулы иде бит...
Усал бу салкыннар кайдан гына килде,
Кичен генә җылы иде бит?..

Инсур Мөсәнниф
КЕШЕ ҺӘМ... ЧЕРКИ ЯЗМЫШЫ

Тарсынып бу тынчу дөньялардан,
Тәрәзәмне ачтым җилләргә...
Кай арада кереп тулган черки,
Колак төпләремдә безләргә.

Кечкенәдер, әмма канатлы бит –
Кайсы, каһәр, качып котыла.
Ә син булсаң аннан җитез(е)рәк,
Юк ителә “дошман” – сытыла.

Инсур Мөсәнниф
КАЙЧАК...

Аллаһыга башым иеп,
Изге юлда йөргәлим.
Әрвахларны искә алып,
Зиратларга кергәлим.

Урамдагы йолкышларга
Хәерләр дә биргәлим.
Өстәлем мул булсын, диеп,
Тырмалыйм һәм сөргәлим.

Инсур Мөсәнниф
Сабый чакка кайтып барам
Уены-чыны бергә
Картайгач, сабый акылы керә, ди.
Халык әйтеме.

Өлкәнәйдем инде, һәр ел саен
Арта бара еллар саны.
Ә картайгач, кайбер адәмнәргә
Керә, диләр, сабый аңы…

Инсур Мөсәнниф
БАЛТА ҺӘМ САП
Мәсәл диярлек

И мактанды яп-яшь балта:
«Мин тиз һәм шәп ярам, әнә,
Күпме әзер утын ята!
Кышка җитәр бу әрдәнә!»

Хуҗа саксыз селтәндеме –
Сабы сынды яшь балтаның.
Җирдә ята сап һәм балта…
Утын түмәр килеш калды.

Инсур МӨСӘННИФ
БҮӘ БУЕ – ЕЛАК ТАЛДЫР

Бүә* буе талкайлары
Суга иелеп сыкрый.
Бүә язын шуңа таша –
Таллар сыгылып елый.

Сулар китә, сулар ага,
Мәңге кайтмаска китә…
Таллар, елап, карап кала,
Китүләр җанын өтә…

Инсур Мөсәнниф
ҖАН ӨТКЕЧ
Кыз монологы (шуклык катыш)

Күреп калса, күз ачтырмый,
Ярдәм итми үтенеч –
Арткаемнан адым калмый,
И, йөри шул җан өткеч.

Күрә алмыйм, нәфрәтләнәм,
Нишлим, түземем беткәч!
Нәфрәтләрем арта төште,
Кочып, суырып үпкәч!

Инсур Мөсәнниф
Гомерем сәхифәләре
Эксперименталь шигырь

Түбәндә – истигъфарым*:
Гомерем баскычлары,
Серемнең ачкычлары...
Тормышым үкенече,
Үткәннең көенече...
Дөньяның сөенече...

Инсур Мөсәнниф
ҖАН ТАРТА

Кайчак кеше, башын ташка орыр булып,
Бер күрергә, диеп, җан ата...
Сөю-мәхәббәтнең бар хикмәте шунда:
Кан тартмаса ни – җан тарта.
23.04.2022.

Инсур Мөсәнниф
АЛЛО!

Инсур Мөсәнниф
МИН КИТӘРМЕН, АХРЫ...

Мин китәрмен, ахры, сез калырсыз...
Калырсыз тик менә күпмегә?
Мин аптырыйм, күпме явызлык бар,
Дөнья дигән шушы чүплектә.

Барыбыз да китәчәкбез инде,
Нигә сиңа шундый явызлык?
Кидерер дә идем, ләкин булмый
Атка кидергәндәй авызлык.

Инсур Мөсәнниф
ТАЯК "АТ"ЛАР

Сабый акылымы керә, истән чыкмый
Таяк “атлы” самый* балачак!
Хәтеремдә байтак вакыйгалар,
алар
Мин үлгәнче җанда калачак...

Инсур Мөсәнниф
ВАКЫТ КАЯ КИТӘ?

Вакыт уза, үтә, чаба...
Кая китә? Белми идем:
“Синең белән бергә, янәш
Мәңгелеккә китәм...”, – диде.
18.04.2022.

Инсур Мөсәнниф
КҮҢЕЛКӘЕМ БИГРӘК НЕЧКӘ,,,
(Үлгәнче язып калыйм)

Сабый гак(ы)лы керә, диләр,
Олыгайгач-картайгач.
Хактыр, ахры, бер дә юкка
Үпкәләгәч, елагач...

Күңелкәем бигрәк нечкә,
Җырлар тыңлыйм да, елыйм...
Нечкә булгач, нечкә инде...
Соң, инде ниләр кылыйм?!

Инсур Мөсәнниф
ӘЛЛӘ ЯЗ, ӘЛЛӘ КЫШ...

Яз ае бу, әмма кыеклардан
Тамчы таммый әле һаман да.
Яз сулышын тоеп, шатландырып,
Чәчәк атмый гөлем – яран да...

Сизми булмас, бәлки, сизәләрдер –
Ак бураннар, ахры, калгандыр.
Тик табигать аңлап бетми кебек
Йөрәкләр һәм җаннар талганны.

Инсур Мөсәнниф
Эт тормышы

Без барыбыз – тере җан иясе:
Кешеме син, яки этсеңме...
Көрәшәбез, язмыш безне сугып
Ексын яки арттан этсенме...

Бигрәк тупас, диеп, ачуланма,
Болар бар(ы)сы тормыш, чынлыкта.
Өйдән чыккан чакта син белмисең,
Нинди этләр көтә тыкрыкта.

Инсур Мөсәнниф
ЯЗ КИЛДЕ...
“ЯЗ!”, – ДИДЕ...
Уен катыш

Ниһаять! Яз! Яз! Тәүге көн
Тамчы тама түбәдән!
Шатлыкларга шатлык өстәп,
Тамчы тама... түшәмнән!

(Тәүге шатлыгы шул инде –
Бүген Ирләр бәйрәме.
Түбәдә котлау билгесе –
Боз сөңгеләр бәйләме).

Инсур Мөсәнниф
КАРАЙГАН КАР ХАКЫНДА СӘЕР УЙЛАР

Урамнарда кар карая...
Ишек кага яз – март та...
Нигә тәүдә пычрак чыга?
Уйлап торам шул хакта.

Нигә шундук үлән шытмый,
Җимереп кар катламын?
Кар астында тормыш бар бит,
Көртләр ничә кат ятсын...

Инсур МӨСӘННИФ
ДУСКА БАГЫШЛАУ

Инсур Мөсәнниф
КАЙ ТӨШЕ* ЯМАН?

Үз гаебен танмый, Дөнья каргау
Кемдер өчен – бу иң шәп гадәт...
Алар сүзен кире кага-кага,
Бетә хәтта кайчак көч-гайрәт!

Ае, кояшы бар, кар һәм яңгыры,
Иртәләрен төшә чык, томан.
Диңгез, чишмәсе бар, елгалары...
Бу Дөньяның кай төше яман?

Инсур Мөсәнниф
ЯҢА ЧЕМОДАН АЛДЫМ
Уены-чыны янәшә

Карап торам читтән кешеләргә –
Кем һөнәре ныграк абруйлы,
Кайчан карасаң да, төз гәүдәле,
Ходай бирмәсә дә сын, буйны?

Инсур Мөсәнниф
ШУҢА ДА УЛ...

Нигә бик еш искә төшә авыл,
Куе үлән баскан сукмаклар?
Кендекләр бит күптән аерылган,
Туганнар да инде Сак-Соклар*...

Тәүге сөйгән ярлар, чишмә буе,
Күрше абый һәм дә апалар...
Барысы да, йөрәк чеметтереп,
Хәтеребездә кире кайталар...

Инсур Мөсәнниф
ҮКСЕЗ ЯТИМ*

Ярты үксез ятим үстем.
Булмады шул яклаучым.
Ә арада: “Әткәй!”, – диеп,
Булды өйгә чабучы.

Рәнҗетсә дә мине кемдер,
Качып кына үкседем.
“Үксез” сүзе – “үксү”дән ул,
Моны мин бик тиз белдем.

Инсур МӨСӘННИФ
АЙЛАР ҮТӘ, ГОМЕРЛӘР ДӘ УЗА...

Айлар арты айлар алышына,
Гомер уза... уза ашыгып.
Ә без исә, алда бәхет көтеп,
Яшибез, әй, һаман ашкынып.

Менә гыйнвар, ак сакаллы сабый,
Чыгып бара инде ишектән.
Февраль ае, аны ашыктырып,
Төшеп килә карлы бишектән...

Инсур Мөсәнниф
ХАЛӘТ

Читлектәге гаярь арсланмы ни –
Ары-бире йөрим фатирда.
Хыялларда түгел, чынбарлыкта...
Бу тормышка ничек кайтырга?

Бәлки, җанга тынгы табармын, дип,
Эчеп карыйм чәй дә, кофе да.
Дога укыйм татар-католикча –
Булам мөселман да, кяфер дә.

Инсур Мөсәнниф
УЗА ШУЛ...

Әй, зар елыйбыз:
– Яшьлегем узды...
– Җитте картлыгым...
– Чабата тузды...

Күпме зарланма,
Орышма аны,
Уза яшьлекләр –
Тормыш кануны.

Яшьлеге чурт с ним –
Күпмегә сузма,
Күпме тартышма...
Картлык та уза.
17.01.2022.

Инсур Мөсәнниф
Мәхәббәт шуклыклары,
яки Кыз зары
Тел чарлау (бер шигырьне укыганнан соң)

Шулкадәр яратадыр инде,
Уйлап-нитеп тормаган –
Ишек алдан, кер бавыннан
Лифчигымны урлаган!

Инсур Мөсәнниф
Ахырзаман
(Хөппениса түти зары)

Көне-төне оныкам
Компьютерда утыра.
Көлә, мышный, сүгенә,
Әллә инде котыра.

Шылтырата дустына:
– Кердем, – диеп, – почтага.
Үзе өйдән чыкмады,
Ничек керсен?! Әстәга...

Инсур Мөсәнниф
Сакчы
...Таң да ата, мин йокламыйм әле,
Күземдә юк йокы тамчысы.
Тынгы бирми Сезнең өчен көю,
Борчуларның ачы камчысы.

Барлык дөнья талган йокыларга,
Сабыйлар да йоклый, өлкәннәр...
Тик яхшы төш керсә иде сезгә,
Чынга ашса иде көткәннәр.

Инсур Мөсәнниф
Укучыма, иҗатым белән танышып баручыларга МӨРӘҖӘГАТЕМ.

Инсур Мөсәнниф
КӨЗГЕ КЫШ

Календарьда әле көз генә бит...
Ә иртәнгә яткан кар юрганы...
...Күрмәгәнмен, чигәмә дә көмеш
Кайдан килеп сарыганын...

Нигә яуды карлар шулай иртә,
Миңа әле ике утыз гына...
Ник учагым пыскый, кабыналмый,
Нигә чыга төтен утсыз гына?

Инсур МӨСӘННИФ
БИЛГЕСЕЗ ЕРАК БУЫНГА ХАТ
Поэма

Инсур Мөсәнниф
Кайчан?..

Басты хайван, мал еллары –
Йолдызнамәләргә кара...
Ә вакыйга, бар хәбәрләр –
Берсеннән-берсе кара...

Кара болыт, кара давыл,
Карадан да кара төтен...
Болыт китеп, Кояш чыгып,
Яктырырмы икән бер көн?

Инсур Мөсәнниф
ЯНДЫРАМ

Бу гомернең бардыр мизгелләре –
Сөйләсәң дә, кеше ышанмас...
Учак яктым әле, утын табып,
Түз, йөрәгем, түзче, шашынма:

Сөю канатлары биргән хатлар
Тик көл булып күккә талпына...
Бүген көл ул, тик кайчандыр
Торгандыр бит гомер хакына.

Инсур Мөсәнниф
ТОТКЫН ТУЛПАР
Озак торды атым, чапмады...
Рәис Ханнанов, “Озак торды атым, чапмады...”

Озак торды тулпар, чапмады,
Бары башын гына чайкады.
Читлектәге тоткын-бичара
Бер урында ярсып таптанды...

Инсур Мөсәнниф
Ятим чишмәләр

Болын читләрендә, аланнарда,
Урманнарда ятим чишмәләр...
Кеше эзе төшми сукмагына,
Суын бары кошлар эчәләр.

Хәзер инде чиләк, көянтә юк,
Өйгә килә хәзер сулар да...
Чишмәләрне ләм һәм балчык баскан,
Көчләре юк һава суларга...

Инсур Мөсәнниф
Тала... Тала!
Эх, тала, тала, тала,
Тала ике беләгем.
Татар халык җыры.

Татар җырлары бик матур,
Тыңласаң да һәммәсен...
Әмма үзләренчә аңлый
Байлар аның мәгънәсен.

Инсур Мөсәнниф
Хыял йөртәдер кешене...

Хыялларым канат кага әле:
Алдадыр шатлыклар тоясым!
Баема тик, өметем Кояшы,
Бардыр бит ал нурлар коясың...

Күңелемнең бар үҗәт чит-ятлар
Үрмәли алмаган кыясы,
Очлары тиядер болытларга,
Ә анда Чал Бөркет оясы.

Инсур Мөсәнниф
1 апрельдән соң уйланулар

Берсе әйтә – Көлке көне,
Икенчесе – Алдау көне...
Белмим кайсын сайларга да –
Аптырашта калган көнем...

Диваналар да шулай ук
Бәйрәм итә икән әле
Шук апрельнең тәү көнендә –
Һушкайларым киткән мәле!

Инсур Мөсәнниф
Аклы-каралы дөнья...

Ай, бу дөнья, вай, бу дөнья! –
Бер каргадым, бер сөйдем:
Я бер агын, я карасын,
Я бер сорысын күрдем.

Без, кешеләр, шулай инде,
Күрәбез тик бер якны.
Башкалар ни уйласа да,
Бары тик без, без хаклы!

Инсур Мөсәнниф
Кичер, әнкәй...

Онытмыймын сине, газиз Әнкәм,
Гомеркәйләр күпме үтсә дә...
Мине Җирдә бер ялгызым ташлап,
Мәңгелеккә, ерак китсәң дә...

Зиратларга килсәм, елап алам,
Калды үкенечләр, вәгъдәләр...
Еларга тик кала инде безгә....
Кичерегез, безне, әнкәйләр...

Инсур Мөсәнниф
Чын ир-егетләр бәйрәме
Уены-чыны бергә

Ирләрнең дә хәзер бар бәйрәме –
Егерме өче бу февральнең.
Күпләр хәтерлидер озак вакыт
Шатлык-тантанасын бу мәлнең.

Инсур Мөсәнниф
«Коры» шагыйрь

Шигырьләрең бигрәк «коры», диләр,
Кайда, диләр, нечкә хисләрең?
Чут-чут сайрамыйлар кошларың да,
Ник айсыз соң синең кичләрең?

Тормыш шулай кырыс булган, ахры,
Язмыш шулай язган маңгайга.
Ә язмыштан качып китеп булмый,
Барсаң да син әллә кайларга.

Инсур Мөсәнниф, Яңавыл каласы
ҖИР ХӘСРӘТЕ

Кече яшьтән беләм, Җир әйләнә, ди,
Тәүлеккә бер тапкыр күчәре тирәли,
Шул ук вакытта елга бер – Кояш тирәли...
Аптырыйм, ничекләр «баш-күзе» әйләнми...

Инсур Мөсәнниф
21нче гасыр авылы
Ночь, улица, фонарь, аптека...
Александр Блок.

Төн, урам, багана, ут,
Аерма шунда – аптека юк...
Юк кибет, юллар да...
Эш тә юк пар кулларга...

Инсур Мөсәнниф
Төчкерү
Уены-чыны бергә

Чыктым тышка, яз җитә бит,
Тышта матур, күңелле!
Хәтта чыпчык «сайравы» да
Күтәрәдер күңелне!

Кояш та шук, нуры белән
Кытыклады борынны.
Сизми калдым төчкергәнне
Яңгыратып урамны!

Инсур Мөсәнниф
Соңгы яфрак-2

Өзелмичә, кышны чыкты
Фикердәшем – соңгы яфрак...
Тәрәз аша, үрнәк булып,
Көч бирде ул миңа кайчак...

Тартышты ул дөнья белән,
Бирешмичә усал җилгә.
Кечкенә шул бер яфракка
Бу үҗәтлек каян килгән?!

Татарча
Инсур Мөсәнниф
УРАННАР ГИМНЫ

Төягебез гөл бакчасы –
Елга, болын, урманнар,
Гомер бакый хезмәт салып,
Яши монда ураннар.

Беркайчан да сынатмаган
Батыр кавем ураннар,
Илне яклап яу чыгарга
Һәрчаҡ әзер торганнар.

Инсур Мөсәнниф
ГОМЕР ЮЛЫ АХЫРЫ

Ул кайчандыр чык тамчысы иде...
Кояш нуры төште, күккә очты...
Инде менә, кар бөртеге булып
Кире төшеп, туган җирен кочты...

Һәр нәрсә дә гади Табигатьтә:
Бу – әйләнешедер бары суның...
Ахыры бит шулай тәмамлана,
Озын, кыска булсын, барлык юлның...

Инсур Мөсәнниф
ЕЛНЫҢ ДҮРТ ФАСЫЛЫ

Һәр елның бар дүрт фасылы...
Һәр фасылның – үз асылы.

Табигатьтә кыш. Салкын кыш!
– Өшетә бит, җил «ыж» да «ыж»!

Табигатьтә яз. Назлы яз!
– Тагын баткак. Һәркайда саз!

Табигатьтә җәй. Җылы җәй!
– Кояш өтә. Әлләлә-әй!

Инсур МӨСӘННИФ
ҖӘЙНЕ КӨТӘМ

Әле бары кыш уртасы гына...
Алда тора февраль айлары...
Ак булса да, салкын карлар һич тә
Аңлый алмый синең зарларны...

Шуңа оҗмах көтәм – барлык дөнья
Чәчәк тулы ямьле җәйләрне,
Хәтта ачы давыл, бераз тынып,
Сине тыңлый торган мәлләрне...

Инсур Мөсәнниф
Бүген сиңа алтмыш...
(Тормыш иптәшем Зәйнәп Мәҗит кызы истәлегенә)

ЙӨГӘМӘШ ТАУ

Инсур Мөсәнниф сүзләре
Әнис Шәймәрданов көе

1. Йөгәмәш тау, синең хакта
Серен саклый һәр йөрәк.
Яшьлек узган тавыбызга
Ник кайтабыз бик сирәк?
Язлар килгәч, тау битендә
Якты янды учаклар –
Мәңге яши күңелләрдә
Гашыйк булган шул чаклар.

Инсур Мөсәнниф
Яңа ел белән!

Иске елның соңгы секундлары
Уйсыз-хиссез алга чабалар...
Кемдер инде күптән табын корган,
Кемдер әле чаба кабалан...

Их, әйтәсе килә барыгызга
Матур-матур изге теләкләр!
Һәм бирәсем килә һәммәгезгә
Кочак-кочак матур чәчәкләр!

Инсур Мөсәнниф
АКЫЛ КАЙЧАН КЕРӘ?
Шаяру

Сабый туганда акылы
Була, ди, табанында...
Халык сүзе бу... Хактыр, дим,
Бусы да, калганы да...

Алтмыш-җитмештә генә ул
Җитә, ди, килеп башка...
Белмим, бәлки, бу ялгыштыр...
Юк андый язу ташта...

Шаян дулкында
Инсур Мөсәнниф
Матри, малай, үкенерсең әле!
Шундый темага язылган шигырьләрне укыганнан, җырларны тыңлаганнан соң ирексездән туган тел чарлау-шаяру

«Ташлап киттең мине,
Ә мин сөям сине,
Исеңә төшәр әле...
Мин кичергән хәлләр,
Узу белән еллар,
Башыңа төшәр әле.

Инсур Мөсәнниф
ЧЫДАСАҢ, ТҮЗӘРГӘ БУЛА...

...Тырышсаң, хәтта ки тимерне,
Бакырны изәргә була!
– ...Хәлең ничек? – дип сорасагыз,
Чыдасаң, түзәргә була.

Су бик салкын, дип, курыкмасаң,
Бәкедә йөзәргә була!
– ...Хәлең ничек? – дип сорасагыз,
Чыдасаң, түзәргә була.

Инсур Мөсәнниф
Зиратта
Әнкәм Тәгъзимә Габдулхак кызы (11.12.1933-12.12.2004) кабере янында

Лә Илаһы иллалланы укып,
Зират туфрагына сак басам.
Ирексездән ага күз яшьләрем,
Чардуганга килеп тотынсам.

Инсур Мөсәнниф
Шаян дулкында
Озак яшәү сере...

Язучылар һәм дә шагыйрьләр
Озын һәм озак яши!
Шигырь һәм хикәя языгыз,
Булмасагыз да даһи!

Килми торыр Газраил,
Әйе, әйе, шул җаһил!
Ярлыкыйдыр Илаһи!
Билләһи һәм валлаһи!
Инсур Мөсәнниф.
4-6.11.2020

СЫЕРЛАР ҺӘМ ШИГЪРИЯТ*
[Изге Корьәндә дә «Сыер» («Бәкара») һәм «Шагыйрьләр» («Шүгәрау») сүрәләре бар (ә «шигърият» сүзе «шагыйрь» сүзеннән ясалган)].

Поэма
Диптих

СЫЕРЛАР
Мин очраттым аны зур шәһәрдә,
ООО җитәкчесе ул – яңа бай.
Элек рәис иде бер колхозда,
Хәзер «шәхси хуҗа», «шәп малай».

Инсур Мөсәнниф
КӨЗ

Йөрәгемне өзеп, салып сагышларга,
Ымсындыра тышта* алтын көз...
Кайтып балачакның көзләренә,
Яфрак диңгезенә чум да, йөз!

Шул ук көзләр алар, бер уйласаң...
Җилләр иссә, яфрак давылы...
Бары элек шатлык алып килсә,
Хәзер кайчак хәсрәт-кайгылы...

Инсур МӨСӘННИФ
ЧИШМӘ ЗАРЫ

Мин ирекле булып туган идем,
Ирегемне минем будылар:
Дөньям чикләп, бикләп, өсләремә,
Сарайсыман будка кордылар.

Хәзер барысы да битлек кия –
Үз ишләре кебек иттеләр.
Суларымны мактап сөйләп, мине
Дүрт диварга ябып киттеләр...

Инсур Мөсәнниф
Күңелдәге ташкын

Ни чакыра? – киләм язлар саен
Дәрья суы ташып акканда...
Ә җир, назлы кояш нурын көтеп,
Аяк аста изрәп ятканда...

Ел да көтәм шушы хозур чорны,
Өмет белән көтәм... көлкеле...
Әйтерсең лә, шашкын дәрья суы
Аңлый минем боек күңелне.

Инсур Мөсәнниф
Гафу сорыйм

Кемдер китә җирдән бик вакытсыз.
Сорау туа, бәлки, бик урынсыз:
Бик вакытсыз, бик тә... Ни сәбәпле?
Тәкъдирме бу? Яки кем гаепле?

Инсур Мөсәнниф

Кояш – хас та кеше икән!
Бер җыр тыңлаганнан соң башымда туган пародия (шигырьнең юлларын китермим, авторын әйтмим)

Яңгыр ява башлар алдан
Кояш кинәт... югала.
Әле генә күктә була,
Аннан кая... юл ала?

Инсур Мөсәнниф
«ШАГЫЙРЬ БИТ УЛ», – ДИЛӘР...

“Шигырь яза бит ул”, – диләр кайчак...
Төрле була бары мәгънәсе...
Кемдер әйтә зур соклану катыш,
Кемдер исә көлә, янәсе.

Инсур Мөсәнниф

Шайтан таягы

Бүген төштә бик зур кырда йөрдем,
Бихисап күп матур чәчкә күрдем!

Берсен өзим, диеп, мин үрелдем...
Шайтан таягына... аһ, төртелдем...

Авыртудан әрнеп, уяндым да,
Як-ягыма сакчыл карандым да,

Мондый төшкә бераз сәерсенеп,
Чуалтмыйм, дип, хәтер җебен,

Инсур Мөсәнниф

Барсың, берсең. Әмма...
(М.Гафури белән сөйләшү)

Юктырсың ла, алла!.. (Зарыйлык*)
М.Гафури.

“Юктырсың ла, алла!.. Әгәр булсаң,
Сабыр итмәс идең бу эшкә,
Бөтен кодрәтеңне баглап куймас
Идең җирдә алтын-көмешкә...”

Инсур Мөсәнниф
Сындыралар...

Язлар җитеп, бар агачлар
Ап-ак чәчәк атты исә,
Ботарлыйлар, сындыралар –
Исем китә моны күрсәм...

Аһ, сиреньнәр... Зәңгәрен дә,
Сындыралар акларын да...
“Нигә???”, - дисәң, һәрберебез
Сәбәп таба акланырга...

Инсур Мөсәнниф
Карт һәм егет

Көчле, гаярь бер яшь кенә егет
Хәлсез картны каты рәнҗетте:
Тизрәк алга үтү өчен аны
Этте, төртте һәм “дер” селкетте...
Усал сүзләр белән өркетте...

Инсур Мөсәнниф
Эһ-һе-һе
Пародия

Инсур Мөсәнниф
Урак һәм Чүкеч...

Элек бар дөньяга хуҗа иде
Инде “мәрхүм” Урак һәм Чүкеч.
Хәзер исә кыра бар нәрсәне
Дөньяга баш Дурак һәм Кукиш...
Чөнки хәзер алар – куш һәм иш.
Аларда бүген – бар табыш, көч...

Инсур Мөсәнниф
Мәскәү*, Кирмән**

«Мәскәү! Мәскәү – башкалабыз!” – диеп,
Элек халык ничек горурланды!
Күмәк-күмәк, төркем белән барып,
Кызыл мәйданына хозурланды.

Кирмән сүзен ишеткәндә инде
Әзер иде хәтта чукынырга!
Мәскәү әйтсә, хет төн уртасында
Әзер иде эшкә тотынырга.

Инсур Мөсәнниф
ҖИМЕРЕК МИРАС

Күптән яз булды бит инде,
Тик бүген тагын буран!
Бетмәгән буран булды бу,
Һич туктый белми торган!

Дүрт көн элек кенә яуды,
Ул бит чак эреп бетте.
Язкай, тизрәк килче инде,
Без сине күпме көттек!

Инсур Мөсәнниф
Һаман бер балык башы...

Бөек Русьтә һәрбер түрә
Алтынга тиң – бик яхшы!
Алар начар, дип, кемгәдер
Сүз әйтеп кара каршы!

Берсе начар сүз әйттермәс,
Өзгәләп ташлар хәтта!..
Күрергә, дип, чаба халык
Түрәләр килгән чакта.

Инсур Мөсәнниф
ҖИЛСЕЗ ДАВЫЛ

Пыр туздырды афәт бөтен илне...
Утырып та булмый, йоклап та...
Тыныч... сугыш бара, үз-үземне
Инде сизәм кебек окопта.

Ракеталар сыман, әмер ява,
Иртән генә түгел, төнен дә.
Китмәсә ярый ла баш - “түбә”без...
Кыйгаеп, яисә төтенләп...

Инсур Мөсәнниф
ЮК, ТАШЛЫЙСЫ КИЛМИ!

Табышмаклар байтак бу дөньяда –
Дилеммасы, теоремасы...
Галәм, дөнья, сөю, бала-чага...
Болар барсы – Тормыш темасы.

Шул Тормышны сөйрәп бару өчен
Кирәк шактый ныклы арбасы...
...Бер уйласаң, Тормыш – Шигърият ул,
Шул ук ритм, образ, рифмасы...

Инсур Мөсәнниф
КҮСЕ ЕЛЫ АФӘТЛӘРЕ

Күсе елы җитә, дигәч, бик нык куркып,
И дусларым, киткән идем куырылып!

Кара ел килерен күңлем сизде алдан...
Хәер, минем сизенүдән нинди файда?!

Хәтта кисәттем дә әле киң челтәрдә:
Әзер булырга кирәк, дип, хәтәргә!

Инсур Мөсәнниф
ЙӨГӘМӘШ ТАУ ҮРДӘГЕ
Риваять

Инде бик күптән, борын-борын заманда
Кәҗәләр – командир булганда,
Ябалакны – сакчы, күркәне – үрәтник*
Итеп сайлап куйган чорларда,

Инсур Мөсәнниф
Кем чиратын бирә?!

Бу дөньяда барсы да бар...
Бар шагыйрьләр... язучы...
Бардыр инде бер-берсенә
Качып чокыр казучы;

Бүләк, исем бирегез, дип,
Теләнеп кул сузучы,
Башкаларны читкә этеп,
Бар чиратсыз узучы.

Инсур Мөсәнниф
Таңнар вакытсыз аткан чак

Уналтыда идең... Дәртең тулган...
Мин дә яшь чибәр егет.
Капка төптә үбешүләр
Тик кичә булган кебек...

Хәтеремдә, син еладың,
Мин бер суырып үпкәч...
Инде чутлап та тормадым,
Синең күз яшең кипкәч...

Инсур Мөсәнниф
Бер айдан...
Уены-чыны бергә

“Каты авыруга дучар булдым:
Сөю, гыйшыктан чирлим”, – дисең.
Даруы бар аның, улым! Өйлән!
Бер айдан шундук терелерсең.
16-17.03.2020.

Инсур Мөсәнниф
Сез исәннәр әле, сез тере!

Җырларым, сез шытып йөрәгемдә
Ил кырында чәчәк атыгыз!..

...Сез үлсәгез, мин дә онытылырмын,
Яшәсәгез, мин дә яшәрмен.
Муса Җәлил, «Җырларым».

Инсур Мөсәнниф
Шушымы инде?..

Карларны кояш эретте,
Аннан яуды яңгыры.
Үләннәр дә чыгар инде,
И рәхмәтләр яугыры!..

Тик белмим шул чыгар микән,
Шик туа бит күңелдә...
Үләнгә ирек бирерме –
Пычрак ята бар җирдә...

Инсур Мөсәнниф
Үзеңне куй минем урынга...
Бер каләмдәшкә

Син дә шигырьләр язасың,
Һәм мин дә шигырь язам.
Мин бу телдә, син ул телдә...
Тиешме безгә җәза?

Синең уйча, тик син хаклы,
Хаклы тик син язарга!
Ни дигән сүз була инде?
Тиештер мин – туктарга!

Инсур Мөсәнниф
Бармы күтәргәнең?..

Танышым бар – шактый озак йөрде,
Ятим, буйдак булып, өйләнми...
Ә бит гаиләсез дөнья бармый,
Хатын-кызсыз тормыш көйләнми.

Физик кимчелеге юк-юклыкка,
Имгәнсә дә, бала чагында...
Тик күтәрә алмый авыр нәрсә,
Ә монысы инде ерунда.

Инсур Мөсәнниф
Имән
Шаяру

Күп шагыйрьләр, кача-поса,
Зарын сөйли агачка.
Агач сүзсез тыңлый белә,
Ник сереңне ачмаска?

Гайбәт сөйләп тә йөрми ул,
Чәйнәп җиде буының...
Кинәт ташлап та китмидер,
Дус булудан суынып.

Инсур Мөсәнниф

ЗӘҺӘРЛЕК
Чынбарлык

...Зәһәр кеше иде, гомер буе
Яшәде ул кеше куркытып.
Зәһәр чәчте, вазифасыннан
Түбәннәрне усал кычкыртып.

Инсур Мөсәнниф
Шагыйрьләр
Уены-чыны бергә

Җитмеш төрле һөнәр белә
ошбу Җирнең шагыйрьләре,
Шагыйрьләр бит, о-о-о, алармы,
барлык эшнең маһирлары!

Кирәк икән, “эһ” тә дими,
бар дөньяны коткаралар,
Гаеп эшләр кыла калсаң,
хөкемдарлык башкаралар:

Инсур Мөсәнниф
Бөек шагыйрьләр бар.
Бөек шигырьләр кая?!

Булды заман, шагыйрьләрне
Закон, орган тыя килде,
Барсы язган барлык шигырь
Бер калыпка сыя иде...

Ә шагыйрьләр язды, язды,
Карый-карый артын-алдын...
Шул чүп тавы арасында
Алтын бөртек күр(е)неп калды...

Инсур Мөсәнниф
Карт алмагач
Баллада

Ташландык һәм хуҗасыз йорт
Тора авыл читендә.
Үсә бары карт алмагач...
Капка да юк, читән дә...

Тыныч инеш аръягында
Туза юлның тузаны...
Күренәдер ары-бире
Машиналар узганы –

Инсур Мөсәнниф
Шөкер итик

Әллә читтән кемдер (әллә үзем?)
Күз тидерде, бугай, бәхетемә...
Ансы алай түгел, монысы да...
Әле очрыйм ләчтитенә...

Хәер... инде Җирдә мин булмасам,
Булмас иде бересе дә...
Яманы да, яхшысы да,
Монысы да, тегесе дә...

Инсур Мөсәнниф
Вөҗдан газабы

Тәүге тапкыр, кыюлыгым җыеп,
Чыктым менә бүген мин урамга...
Сызгаладым нидер, әмма һаман
Барысы да әле каралама*...

Кешелеккә файда китерерлек
Бүген, ахры, берни эшләмәдем,
Язылмады яңа шигырем дә –
Тулпар** атым ярсып кешнәмәде...

Инсур Мөсәнниф
“Зомби”лар*...

Элек киноларда гына күрдек
Зомби кебек кара көчләрне...
Хәзер, әнә, алар урам тулган,
Өндә күрәм хәзер мәхшәрне.

Әнә бара берәү... Кулын алга сузган,
Ә кулында аның тиле ...фон.
Аннан исә боерык килә микән,
Килә микән әллә берәр моң...

Инсур Мөсәнниф
Заманча шигърият
Бераз дидактика

Шигырь ясый, яза, сыза
Леди һәм әфәнделәр...
Йөз, меңәрләп туа тора
Рифмалы мәкаләләр...

Чүп-чар шигырь тулы бүген
Интернет “битләре”ндә.
Рифма булса, ритмы юктыр,
Ритмы булса, рифма юктыр
Аларның күпләрендә.

Инсур Мөсәнниф
Тормыш

Барам тормыш юлларыннан,
Кулларымда – чемодан.
Беркемгә дә күренми ул,
Белми читләр һәм туган.

...Миндә генә түгел алар,
Бар, бар алар синдә дә!
Алар һәрчак синең кулда –
Көндезен дә, төнлә дә!

Инсур Мөсәнниф
Каберегез бүген ни хәлдә?

Бөек Җиңүнең 75 еллыгы якынлаша. Байтак Геройларның кабере бүген ташландык хәлдә. Бу шигырьне мин туган көнемдә яздым... Миллионлаган совет солдатлары, ә күпләр үз гомере бәрабәренә, Җиңү яуламаса, мин булыр идемме икән? Син булыр идеңме икән?

Инсур Мөсәнниф
Бераз гына мактаганнар иде...
Уены-чыны бергә

Бераз гына мине мактаганнар иде,
Җирдә купты әллә зилзилә –
Аннан да, моннан да исә гайбәт* җиле,
Ә алардан ямьсез ис килә...

Инсур Мөсәнниф
Үзтәнкыйть

Шигырь – газиз бала кебек...
Туа башлый икән, куалый.
Аннан чыга тормыш диңгезенә...
Туган икән – инде үзаллы.

Матур булса, инде куанасың!
Төгәлсезлек китсә, эш харап...
Каләм башын чәйнәп утырганда,
Утырганмын икән ни карап...

Инсур Мөсәнниф
Төн пәрдәсе аша
Билгесез шагыйрьдән рус теленнән тәрҗемә

Төн пәрдәсен читкә ачып куеп,
Томан аша таңга сузам кулым –
Барлык сагышларым он(ы)тып, көтәм
Тәрәз аша якты кояш нурын.

Инсур Мөсәнниф
Бәхет
“Яңа елда яңа бәхет телим!”
Миңа шундый теләк телиләр.
Былтыргысы әле үтмәде бит!
Әллә инде шуны белмиләр.

Ява микән күктән чиксез бәхет?
Бу дөньяда алай булмыйдыр…
Яздырмасын Ходай биргәненнән,
Ул бит аны өеп куймыйдыр.

Инсур Мөсәнниф
Өзелгән гөлләр...

Әниләре сипкән орлыклардан
Тамыр җибәрә дә язларын,
Киң болында үсә иде алар...
Җил иркәли иде таҗларын...

Күбәләкләр кунып, канат җилпи,
Бал кортлары оча, тирәләп.
Хуш ис сибә, ачып бар таҗларын,
Яуган чакта яңгыр, сибәләп.

Инсур Мөсәнниф
Бер җаныма һич тә тынгы тапмыйм...

Кая сугылырга белмим кайчак –
Җанга һич тә тынгы тапмыйм.
Кырын төшеп, күктән йолдыз санап,
Кул кушырып, тик тә ятмыйм...

Инсур Мөсәнниф
Йөрәк

Аптыратты йөрәк – ялкауланды:
Ике көн эшли дә, тузына...
Кайчак өч көн эшли, әмма инде
Ялы да өч көнгә сузыла.

“Тынычлан, – дим, – алда мәшәкать күп,
Менә эшләр җитә бакчада.
Дөнья болай гына бармас әле,
Артыр пенсия дә – акча да.

Инсур Мөсәнниф
Аллам сакласын!

Аллам сакласын –
Елан чакмасын:

Дус дигәне дә,
Шыр юләре дә...

Аяклысы да,
Таяклысы да...

Куштаннары да,
Ристаннары да,

Ярышканы да,
Калышканы да,

Ысылдаган да,
Каркылдаган да,

Шуышканы да,
Куышканы да,

Инсур Мөсәнниф
Дөньяны күзәтүләрдән

Күп яшәдем җирдә. Күпне күрдем...
Шуңа сорарга да хакым бар!
Яшь чагында кызлар чибәр була...
Каян чыга ямьсез хатыннар?
10.06.-15.07.2019.

Инсур Мөсәнниф
Сабый

“И бәхетле сабый чаклар!..” –
Сөйгән сүзе картларның...
...Әмма әле кемнәрнеңдер
Нәкъ шул гүзәл чаклары...

Сабый көлә, чөнки әни
Менә бит ул – янәшә!
Башка берни кирәк түгел,
Әни көлсә, сөйләшсә!

Инсур Мөсәнниф
Яшьлек хатирәсе

Яшь чак иде, мин Күрдемгә*
Нигәдер дип, барган идем,
Анда бер кыз күргән идем,
Күреп, телсез калган идем...

Кыюсызлык харап итте...
Өнсез калып, мин дәшмәдем...
Исемен дә сорамадым...
Авык авыз, и пешмәгән...

Инсур Мөсәнниф
Куркам

Мин бик куркак кеше: куркам,
Иртән таң атмас, диеп.
Төнен нурлы ай калыкмас,
Я кояш батмас, диеп.

Мин бик куркак кеше: куркам,
Балам ни хәлдә, диеп.
Туй, бәйрәмдә салют булса,
Сугышмы әллә, диеп.

Инсур Мөсәнниф
Син үзең...

Берәр бәйрәм җитте исә,
Миңа бүләк бирәсең...
Мин сөенсен, шатлансын дип,
Йөрисеңдер, күрәсең...

Яңгыр яуса, болытларны
Куарга да әзерсең:
Бер тамчысы төшмәсен, дип,
Җил чакырып йөрерсең.

Инсур Мөсәнниф
САГЫШ

Ярты гомерем быел узды елга буйда –
Балык кармакладым, тырышып.
Кемдер, яхшы шөгыль дип, ай-һай, бик мактады...
Ташлаучылар булды орышып...

Елга, яр буйларында башка төрле уйлар
Килеп керә синнән сорамый.
Алар анда бик үткен яки даһи була,
Я әйтергә һич тә ярамый.

Инсур Мөсәнниф
Сары яфрак

Сары яфрак ак каеннан
Өзелде дә очты ары.
Җилдән узып, кая барсын,
Яфрак кына ул нибары.

Безне дә бит язмыш-җилләр –
Куып йөртә дөнья буйлап:
Өзеп ала, йолкып ала,
Илтеп ташлый, тормый сорап.

Инсур Мөсәнниф
Исә җилләр...

Инсур Мөсәнниф
Сез кая китәсез, сөйгәннәр?

Кай арада узган җәйләр, көзләр,
Җиремдә янә дә ак кышлар...
Тәрәзәмә төшкән матур бизәк...
Һәм ни гаҗәп – йөзә аккошлар...

Йөзә алар горур, йөзә янәш,
Тугрылыкта – сихри көчләре...
Көнләшәме әллә шушы пардан –
Дулкынлана күлнең өсләре.

Инсур Мөсәнниф
Яралы йөрәк

Күрәсезме, дуслар,
Хәтта очар кошлар
Парлап сайрый парлы тирәктә!
Сайрауларын тыңлап,
Һаман сине уйлап,
Чыдап булмый янган йөрәккә!

Инсур Мөсәнниф
Ярлыкачы

Ярлыкасын, гафу кылсын мине Ходай,
Шигырь язам, диеп, мактандым...
Сәхнәдәнме, кемдер алдындамы Аны,
Күз дә йоммый, шулай алдадым.

Аллаһ, моны күрми булмас, тик дәшмәде,
Ниләр уйлап, ниләр дигәндер.
Акылына кайтыр бу, дип, өметләнеп,
Берникадәр вакыт биргәндер.

Инсур Мөсәнниф
Бардыр әле...

Әйтәсем әйтеп беттемме,
Әйтсәче миңа Ходай...
Ә уйласаң, әйтер фикер
Бар кебек әле болай...

(Гаять шома да түгелдер,
Кытыршы ягы бардыр...
Фикерләрне сыйдырырга,
Я кәгазь бите тардыр...).

Инсур Мөсәнниф
Тамчы-табышмак

Кояш көлә, күзен кыса,
Чык урамга, уйна, ди.
Дустыңны да чакыр әле,
Корабың да куйма, ди.

Кыеклардан өй буена
Тамчы тама тып та тып.
Шул тамчыдан диңгез була –
Карап торам шаккатып:

Инсур Мөсәнниф
Яңа су анасы
Буйдак авыл егете авызыннан
Г.Тукайның «Печән базары, яхуд Яңа Кисекбаш» поэмасына ияреп
Поэма

I

Җәйге көн. Эссе, чыдап булмый. Елга буйга төшеп,
Су коеныйм әле ичмасам, өйдә ятмыйм, сөрсеп.

Инсур Мөсәнниф
Якты әле бу дөньялар

Гомеркәйләр бик тиз үтә икән,
Тормышның белегез кадерләрен.
Югыйсә, зиратта, үкендереп,
Тизрәк артыр саны каберләрнең.

Тәңре әйтер: “Юлың тәмам, абзый
(Түтәй, бу сиңа да кагыладыр...),
Җыен ахирәткә, җаның, әнә,
Канатларын җәеп, кагынадыр...”

Инсур Мөсәнниф
Җавапсыз мәхәббәтем
Шаяру (автобиография түгел)

Яшь идем. Ара-тирә аралаштык,
Кочаклаштык һәм үбештек.
Яшьләр арасында ни генә булмас...
Үпкәләштек һәм килештек...

Инсур Мөсәнниф
Тагын бер яз җитте...

Ишек алда гөрләвекләр ага,
Ботакларда инде бөре бүртте –
Менә тагын, тагын бер яз җитте...
Гөрләвеккә уйчан гына карап,

Балалыкны сагынса да күңел
(Кайтыр идек аңа барыбыз да,
Кирәк түгел хәтта дөньябыз да!)
Инде хәзер кәгазь кораб түгел,

Инсур Мөсәнниф
Кара гөлчәчәкләр*

Меңәр төрле чәчәк бу дөньяда,
Күрсәң әгәр, күзләр камаша!
Ә минем яраткан чәчәгем
Ал да, ак та түгел, юк, башка...

Кара роза... Кара гөлчәчәк...
Нигә икән сезне яратам?
Кирәк түгел алы, кызылы...
Кара чәчәк диеп җан атам!

Инсур Мөсәнниф
Капма-каршылыклы дөнья

Бер яхшыга – бер яман.
Халык әйтеме.

Капма-каршылыклы, авыр дөнья...
Ак һәм кара, зәңгәр күк һәм болыт...
Авыр дөнья... капма-каршылыклы...
Шатлык тулы тормыш һәм сорылык...

Инсур Мөсәнниф
“Шигарь”ләр...

“Татарча” диеп аталган “шигарь”ләр күп Интернетта))...
УКЫДЫМ да берничәсен, ут капты, ут йөрәгемә:))
ТАТАРча шигырьләр кая???!!! – барысы диярлек ТАТРча)))...
Һәм тәүге кат үкендем, әй... ник УКЫРГА өйрәнгәнемә)))...
02-03.04.2018.

Инсур Мөсәнниф
Эчкече газаплары

Эчмәс иде аракының
Кызылын да, агын да...
Авызына керде исә,
Сорый бит ул тагын да!

Аракының бөкесе ак,
Шешәдә дә ак нәрсә...
Явызлык ак була микән,
Менә кайда мәсьәлә!

Инсур Мөсәнниф
Без кемгә кирәк?

Инсур Мөсәнниф
Үпкәләмә әле!

Юкка үпкәләгән булып,
Ятларга китәсең бит;
Аны, мине, үзеңне дә
Бәхетсез итәсең бит.
Венер Мөхәммәдиев, “Юкка үпкәләмә”

Үзем һич тә аңламыймын,
Кем боза арабызны:
Бәлки, кемдер ярдәмләшер
Аңларга хатын-кызны!

Инсур Мөсәнниф
Һәрбер кеше – үзе бер җыр

Җиргә килгән һәр кеше – үзгә,
Кабатланмас яңа бер җыр ул.
Охшамыйча башка берсенә,
Тик яңача Җирдә балкыр ул.

Инсур Мөсәнниф
Кеше күңелкәе кара урман

Кеше күңелкәе кара урман,
Бар син юл табып кара.
Кеше күңелкәе кара урман,
Бар, син юл салып кара.

Кеше күңелкәе кара урман,
Бүре дә очрар, бәлки.
Кеше күңелкәе кара урман,
Шүрәле кочар, бәлки.

Инсур Мөсәнниф
Вакыт күп тә бит...

...Ә без, әнкәй, ифрат ашыгабыз, –
Мәңге бетмәс эшкә тарыктык.
Сезнең безгә әйтер сүзегез бар,
Ә тыңларга безнең вакыт юк.
Вакыт юк.
Ә. Атнабаев, “Вакыт юк”.

Инсур Мөсәнниф
Кышның соңгы көне

Инсур Мөсәнниф
Аһ, каеннар...

Ходай биргән, ахры, озын гомер –
Зур болында үсте ялгыз каен,
Әтиме ул, әниме, ник ялгыз –
Белмим дөресен һич тә тәгаен...

Ә төбендә – яшь бер каен кызы,
Назга чумып аның кочагында,
Эреп китеп кояш нурларында,
Шуклана да иде кайчагында...

Инсур Мөсәнниф
Юлларның бар төрлесе...

Юлларның бар төрлеләре...
Авыры бар, җиңеле...
Хәерлесе, уңышсызы...
Тигезе һәм түгеле...

Юлларның бар төрлеләре...
Ялгыз гына үткәне...
Я юлдашлар очраганы –
Азга яки күпкәме...

Инсур Мөсәнниф
Бурыч

Сискәнеп, төн уртасында
Сикереп торасың да,
Будильникның сәгать угын
Кирегә борасың да,

Кабызып шул компьютерны,
Экранга кадаласың...
Хисләрең һәм уйлар белән
Бергә-бер син каласың...

Инсур Мөсәнниф
Чишмә башы – Күрдем

Монда, беләм, ташлы чишмәләр күп,
Моннан алар өчәү башлана.
Көнләшәмен шушы күпне күргән
Шома, шаян вак-вак ташларга.

Болытларга карап, ага сулар,
Зур дәрьяга таба ашкына...
Йөрәк сыкратырлык моңнар сала,
Күңелеңне бары ач кына.

Инсур Мөсәнниф
ЧЫК СИН, ШАГЫЙРЬ, АВЫЛЛАРГА...

Килсә әгәр бик охшыйсың...
Атнабаев агайга,
Мәхәббәтен бар халыкның
Көнен-төнен тоярга,

Ирешергә ихтирамга,
Буй җитмәслек абруйга...
Теләсәң син хөрмәт, шөһрәт...
Бик сусасаң... даннарга...

Инсур Мөсәнниф
Шомырт чәчәкләре

Ап-ак шомырт чәчәкләре
Язларын гына була...
Тирә-як һәм бар дөньябыз
Хуш исләр белән тула.

Муел мәңге чәчәк атар,
Ис сибәр күк тоела...
Әмма алар, ни кызганыч,
Коела шул коела...

Инсур Мөсәнниф
Тәрәзәмнән көн дә күрәм каен

Инсур Мөсәнниф
Баштанаяк киендергән

Озак еллар читтә йөргәч,
Әсматтәйнең* улы кайткан.
Фырт киенгән, муенына
Озын алтын чылбыр аскан.

Ирләр белән сөйләшкәндә
Мактанып та торды әле.
– Газизем бит – баштанаяк
Киендердем мин әнкәйне...

Инсур Мөсәнниф
"Кире кайтырлар иде..."
– Инсур бабай, теге дөнья, теге дөнья, диләр,
Ничек икән анда, яхшымы?
- Яхшыдыр инде, балалар, анда начар булса,
Кире кайтыр иде барысы!
5.11.2017.

Инсур Мөсәнниф
ТОРМЫШ МӘГЪНӘСЕ

«Тормыш мәгънәсе. Ул нәрсә була?», – диеп,
Уйлангандыр, бәлки, байтаклар.
Мин үзем дә аны һаман ачык белмим –
Бәлки, Җирдәге эз, балалар...

Инсур Мөсәнниф
Күңелкәем әрни

Инсур Мөсәнниф

Син әле аңламыйсың...

Анис Шаймарданов
г. Зеленоград (Москва г), Россия
23 мая
Авылдашыма – Мәскәү турында

Инсур Мөсәнниф
Уфа юлында

Җиктереп пар ат, Казанга туп-туры киттем карап.
Чаптыра атларны кучер, суккалап та тарткалап...
Г.Тукай, "Пар ат".

Инсур Мөсәнниф
Мәхмүтнең әйткәне

— Ун елга бер, шау-гөр килеп,
Халык санын алалар.
Ләкин тәүдә:
«Син — башкорт», — дип,
«Син — татар», — дип,
«Син — манкорт», — дип,
«Син — хәтәр», — дип,
Халык җанын алалар.
13.08.2002.

Инсур Мөсәнниф
Шәп чаклары бар иде...
Социализм чорындагы “яшел елан”га мәдхия

Инсур Мөсәнниф
Бер дустым бар
Айрат дуска

Безнең дуслыкка да инде байтак гомер –
Кырык биш ел тулып бара бит.
Дөрес, беркайчан да янәш яшәмәдек,
Безнең тормыш – киң кыр-дала бит.

Инсур Мөсәнниф
Алла күрсәтмәсен

Адәмне бар (хасил) иткәч, Аллаh,
Гамәлләрен бераз күзәткәч,
Аның сабыйдай шат йөзен күргәч,
Кайбер кимчелеген төзәткәч

(Ягъни аң-зиhен hәм тел-сүз биргәч),
Әйтте: “Ялгыз булыр күңелсез,
Хатын кирәк сиңа, югыйсә бит
Калуың бар тәмам нәселсез.

Инсур Мөсәнниф
Эволюция
(яңача иске такмак)

Байлар, байлар бал эчә,
Урта байлар сыра эчә,
Безнең кебек ярлы мескен
Ярга ятып су эчә.
Халык авыз иҗаты.

Яңа байлар коньяк эчә,
Хәтта комнан бау ишә.
Хәерчеләр ни эшләсен,
Әчетә дә, бал эчә.
10.08.2016.

Инсур Мөсәнниф
Масаймачы, кеше

Инсур Мөсәнниф
Алмагачлар шау чәчәктә…

Инсур Мөсәнниф

Кыйтга*

Эш көне башланды…
Эт көне башланды.
Элек эш – дан иде…
Ә хәзер… кол хисе.
18-19.05.2016.
*Кыйтга - кыска шигырь.

Кайда, кайчан басылган:
1) Мөсәнниф Инсур. Кыйтга. Шигырь. "Сөю кайтавазы" китабы. Уфа, "Чурагул" нәшрияты, 2020, 178 б.

Инсур* Мөсәнниф

Дөньяны пакьлый алмадым…
...Кайтмады үч, бетте көч, сынды кылыч — шул булды эш:
Керләнеп беттем үзем, дөньяны пакьли алмадым.
Габдулла Тукай, “Кыйтга”**.

Инсур Мөсәнниф
Умырзая

Инсур Мөсәнниф
Җилкәй, иссәң туган якка...

Рәмзинә Тимеровага ияреп

Җилкәй, иссәң туган якка,
Җиткер сәлам тугайларга,
Җиткер сәлам тургайларга,
Җиткер сәлам туганнарга.

Җилкәй, иссәң туган якка,
Җиткер сәлам болыннарга,
Җиткер сәлам колыннарга,
Җиткер сәлам олыларга.

Инсур Мөсәнниф
Черки

Инсур Мөсәнниф
Дәгъва белдермә син үткәннәргә...