Инсур Мусанниф

Инсур Мөсәнниф
Халык ырымнары

"Баш очыңнан козгын каркылдап үтсә..."
Бүген баш очымнан козгын каркылдап үтте. Андый вакытларда әнкәй (ә ул моны, билгеле, үз әнкәсеннән, ягъни дәү әниемнән, ә ул, үз чиратында, үзенекеннән... ишеткәндер): "Баш очыңнан козгын кычкырып үтсә, "Үз башыңа, ә миңа сөенечкә" дип әйтергә кирәк", – ди торган иде. "Халык зур ул", зирәк ул... Ул белми әйтмәс. Мин дә hәрчак әнкәй сүзләрен кабатлыйм.

Күктән боз ява башласа...

Күктә кап-кара болытлар куерса, әнкәйләр" Бозы бардыр инде...", – дия торган иде, ягъни боз (град) явуын көт тә тор... Ә инде боз ява башласа, афәте булмасын дип, болдырга чыгып, аның яуган уңаена каршы тимер әйбер (миңа, гадәттә, тимер күмер кыскыч тоттыралар иде) ыргыталар.
Әбиләр тагын: "Күктән боз яуса, бу бозны кул белән тотарга ярамый", – ди торган иделәр. "Нигә?" – дип сорасаң, инде: "Киләчәктә тагын да зуррак боз явып, тагын да зуррак афәт китермәсен өчен", – дип аңлаталар.

"Мөрҗәгә сөйлим"
Элек әнкәйләр, төшләре хакында сөйләр алдыннан, һәрчак: "Мөрҗәгә (моржага) сөйлим", – дип әйтә торганнар иде. Тик менә нигә алай әйтүләрен сорарга баш җитмәгән... Бер-бер хикмәте бардыр инде... Соңрак сорашып йөрдем. Бер әби, төшне кич сөйләсәләр, шулай дип башлыйлар иде, диде. Икенчесе, әгәр начар төш икән, чынга ашмасын өчен, дигәнрәк фикер әйтте.
2018.

"Не убивай паука..." или Паук – предвестник новостей

«Если в доме увидишь паука, нельзя убивать – он приносит хорошие новости. Убьешь – вспугнешь хорошую весть, а то и накличешь беду" – так говорили бабушка и мать мне в детстве. В этот момент надо пожелать, чтоб он принёс только хороших известий. И ни в коем случае нельзя убивать его – тогда жди плохих событий.
Есть еще другое народное поверье. Мол (или якобы, оказывается), когда человек умирает, его душа превращается в паука и возвращается обратно, поэтому нельзя убивать пауков.
Ещё одно действие, связанное с пауком. В более бедных деревенских семьях, у кого нет тёплого сарая, в холодное и не очень время года новорождённого телёнка заносили домой. Видимо, от молозива у него бывало расстройство желудка. Тогда бабушка или мать брали ломоть хлеба и собирали им паутину по углам дома, потом это “лекарство” давали телёнку. Помогало это или нет, не знаю, не помню. А может быть и помогало. Это же многовековой жизненный опыт наших предков. Жаль, что мы уже никогда (!) не восстановим их – всё забыто...
Я сейчас живу в городской квартире. Иногда вижу паука. Но никогда не убиваю – не зря к этому призывали наши предки. И всегда мысленно произношу: “Приноси только хороших вестей!” Вот сегодня тоже увидел большого длинноногого серого паука на кухне, потому что время заготовок, приносим из огорода дары природы, и, видимо, среди них бывают и пауки. Конечно, не убил, и он спокойно ушёл в свой затаённый угол, где, может быть, его ждут паучиха и детишки малые...
Инсур Мусанниф.
10.01.2019, 17.08.2019, 21.12.2019.

Кыш кайчан башлана
Өлкән буын тәҗрибәсе (сүзләре) буенча, суытып торганнан соң көннәр яңадан җылынып, агачлар сарысын койгач кына (агач төпләрендәге кар агачтан тамган сары тамчылардан саргая) чын кыш башлана.
Тагын икенче сынамыш. Зур кар, беренче кар күзе күрсәтеп, бер ай үткәннән соң гына ява, ягъни кыш башлана.
13.11.2021, 7.01.2020..